Adı yerküre olan gezegenden dünyaya ineli birkaç gün oluyor. Neyse ki bu gezegende de yerçekimi kanunu olduğundan dünyaya tekrar ayak bastığımda zorluk çekmedim.  Bu Anakara’da   gezinti yaparken şair filozofları ile bilge gezginler arasında zaman kavramını yitirmiş olabilirim yine de. Belki de “geçmiş, şimdi , gelecek bir yanılsamadır.” 

Aslında şairler öldürülmeseler  bu yerkürede  Einstain  olmadığından mıdır bilinmez zamanın vazgeçilmez olduğuna pekiala inanmayabilir insan.

 Bir zaman hırsızı şairle ışıkhızıyla değil sözcükleri takip ede ede gittim bu gezegene. Zira bu yerküreye gitmek için herhangi bir vasıtaya binmek gerekmiyor, öyle astronomik ücret vermek yerine sadece Murathan Mungan ‘ın değişiyle otuz yılın hatırına ilk yüz sayfayı okumak yeterli hepsi bu kadar.

Akıl asıl kendine oyun oynamaya başladığında tehlikeli olmaya başlar diyen Murathan Mungan ‘nın Şarin Romanı adlı yazdığı son kitaptan söz ediyorum. Mungan belli ki bu oyunu sadece kendisiyle değil okuruyla da oynuyor.

“Gerçek dediğin inandıklarımızdan yapılır zamanla… Yerküre varolduğu için değil biz inandığımız için var.”

 Ayşe Arman ‘ın  kitap hakkındaki müthiş kurgulu, sürprizli, oyuncaklı, bulmacalı sözlerini doğrulayan sözler bunlar.

Adına ister fantastik deyin ister fantazi Şairin Romanı okuru gerçekten başka bir dünyaya götürürken, diğer taraftan da böyle bir dünyanın tasavvurunu düşünmeye zorluyor.Üstelik karakterleri son derece farklı isimlere oturtarak yapıyor bunu.

Mungan böylece kitapta da dediği gibi korkularıyla oynuyor. ” Hayatın sıradan rastlantıları bazen kaderin yerine karar verir,işin güç yanlarından biri kendi yarattıklarınızı yönetmektir” derken tam da buna değiniyor.

Murathan Mungan George Perec ‘in Fransızcada en çok kullanılan e harfini kullanmadan yazdığı Kayboluş adlı kitabı gibi Şairin Romanı ‘nda sadece bir  yer hariç o harfini kullanmıyor. O yeri de dikkatli okura bıraktığını söylüyor.

O sıfat, zamir veya özne… O harfini bulduğuma emin olmakla beraber yazarın kastettiği anlamda o yeri bulduğumdan doğrusu biraz şüpheliyim. Kitapta geçen “asla aradığından fazlasını bulmaya çalışma ararsan yolun bir anda umutsuzluk yolu olur bulduklarını da görmezsin göz açıkken kördür”sözünü düstur edinirken yine kitapta geçen “bazı gerçekler abartı da saklanır”sözüyle karşılaşınca o harfi meselesi  üzerine pek de durmadım.

Kitapta Bendag ‘ a bir çocuk “neden ağlıyorsun?” diye soruyor.

Bendag “varoluşa ağlıyorum en büyük çaresizlik varoluştur çünkü” diyor.

Şiir Filozofu Moottah ‘a öğrencilerinden biri  soruyor:

Niye bu kadar çok şeyi öğreniyoruz  usta?

Bilinci artan kişinin kaderi de artar diye yanıtlıyor Mottah.

Öğrencinin yanıtı ise felsefi çıkmaz denilen aporya niteliğinde “ama ne kadar çok şey öğrenirsem o kadar az şey anlıyorum” gibi Platon ‘un Sokrates ‘i konuşturduğu dialoglarını andıran birkaç felsefi konuşma  hayli dikkati çekiyor.

Aslında Platon ‘un Devlet Ütopyası’ nda sözünü ettiği ideal  dünyası  gibi Mungan ‘da bir gezegen hayal ediyor bir nevi. Platon malum şairleri yalancı oldukları için bu dünyanın içine almıyor.

Taklidin taklidini yapmalarını gerekçe olarak olarak gösteriyor.

Mungan ‘nın gezegeninde ise  neredeyse Platon ‘a nispet yaparcasına herşey şiir üzerine kuruluyken bilge şairler, hatta şair filozoflar bile var.

“Sıradan şeyler hakkında yalan söyleyenleri yalnızca yalancıdır önemli şeyler hakkında yalan söyleyenlerse şair olur bu yüzden hakikatler şairlerin en iyi konusudur” sözleriyle Murathan Mungan Platon ‘un şairlerle ilgili düşüncesine kendince cevap veriyor gibi.

Gelin görün ki herşey şiir üzerine kurulmuş bir  kitapta şiirin olmaması elbette merak konusu oluşturuyor. Mungan bu eleştiriye şöyle cevap veriyor:

Ancak acemi bir yazar böyle bir romanda, şiirleri örneklemeye kalkardı. Orası okurun hayalhanesinin hakkıdır. Ne yazsanız, ne koysanız olmaz.

Kitapta dil felsefesenin önemli temsilcilerinden  Ludwig Wittgenstein ‘ a ait ” konuşulmayan yerde susmak gerekir ” sözüne gönderme  yapan Mungan ‘ı Şairin Romanı adlı kitabında  şiirden defalarca söz etmesine rağmen kitapta şiire yer vermemesinden ötürü aslında kutlamak gerekir zira Wingenstain ‘a  Tractatus Logico–Philosophicus adlı benzersiz eserinde şiiri akıldışı söz olarak niteler.

Dolayısıyla Murathan Mungan ‘ ı şiir kitapta yer alsa kitap akıldışı kitap olurdu.

Ayrıca kitapta kullandığı isimler en azından bizim dünyamızda kullanılan isimler olmadığından, yine dil felsefesine göre herhangi bir yönletimi yok. 

Örneğin Ahmet, Michael, Maria, Hülya gibi isimler daha söylendiği anda bu isimlere karşılık gelen bir nesne olduğundan bu isimler dile geldiği anda bu isimlerin çağrıştırdığı kişiler akla gelirken Moottah, Bendag, Gamenn, Lelalu gibi isimlerden söz edildiğinde akla herhangi bir kişi gelmeyecektir ki bu da yönletimi olmadığı anlamına geliyor.

Yönletimi olmayan söz de akıldışıdır. Bu durumda Murathan Mungan kitapta şiire yer verirse  şiirin akıldışı olarak kabul edilmesi dışında, kullanmış olduğu isimlerin yönletimi olmadığından iki kere akıldışı kitap yazmış olacaktı.

Ancak  vakit geçirmeden belirtelim akıldışı  güzel  olduğu kadar aynı zamanda en çok akılda kalan sözdür de.

Aksi olsa kutsal kitaptardan, destanlardan tutunda İlyada Ve Oddessa, Mesnevi gibi ölümsüz eserler tarihler boyu nasıl bu kadar tesirli olurdu?

Kitaptan bir cümleyle yazıya son verelim ” hayat yalan olduğunda güzel…”

Hülya YALIM

www.hulyayalim.com