Apolitize ediliyoruz milletçe ülkece hem de günlerce… Gündemdeki olayları tekrar etmek istemiyorum size ama paparazzi haberlerine taş çıkarırcasına magazine kaydırılıyoruz gittikçe, bilinçli olarak…

Uymasak da dinlemesek de bitirmiyorlar bir türlü ve doğal olarak bir şekilde tam da içinde buluyoruz kendimizi .

Konu başlığımız sivil itaatsizliği ütopya olmaktan kurtarıp şüphesiz ki direnişiyle hayata geçirerek tarihe geçen Mahatma Gandhi bizi yok edecekler şunlardır der: “İlkesiz siyaset; vicdanı sollayan eğlence; çalışmadan zenginlik; bilgili ama karaktersiz insanlar; ahlâktan yoksun bir iş dünyası; insan sevgisini alt plana itmiş bilim; özveriden yoksun bir din anlayışı.”

“Bir insanı, ancak gerçekten uyuyorsa uyandırmak mümkündür. Ama, eğer uyumuyor da uyku taklidi yapıyorsa, dünyanın bütün gayretlerini sarfetseniz, nafiledir.” Madem bu kadar sistematik bir şekilde bizi apolitize ediyorlar bizi uyutmak bir yana uyku taklidi yapmaya zorluyorlar biz de inadına politize olacağız işte…

Bu sefer siyaset felsefesine bile değinmeden Aristotoles’ in “insan siyasi hayvandır”Hobbes‘un “insan insanın kurdudur” Rousseau?nun “yaşam bir sözleşmedir” ahkamlarına bile girmeden sizi direnişe davet ediyorum ya da gösteriye .. Öyle pasif falan da değil mertçe bir direnişe şahit olup edilgen olmak da aktif olup yanımda olmak da sizin elinizde…

“Tam bir çürüme dönemi yaşıyoruz. Devlet bireylere,”omlet yapmak için kırılması gereken yumurtalar”olarak bakıyor.Yeni bir toplumsal mutabakat ihtiyacı var;devlet istemiyor.Mevcut hukuk sitemi zevahiri kurtarmıyor. Peki bütün bunlara rağmen vicdanı sızlayan,adalet duygusuna sahip ,herkes için haksızlığa karşı çıkan ve haksızlığa karşı çıkan herkesle birlikte davranmayı beceren kişi(lik)ler birliktelikler imkansız mı?”

“Kamu vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik” adlı kitap aynen böyle diyor ve ekliyor “sivil itasizlik haksızlıklara karşı bütün yasal yolların tükendiği noktada kamu vicdanına çağrıyı amaçlayan bir eylem türüdür. Düşünen kendisiyle barışık yaşamak isteyen “onur”dan hala haberdar olan insanların daha vahim toplumsal felaketlerin önüne geçmek için başvurabilecekleri bir çaredir.”

Belirsizlikler yaşıyoruz aslında gelecekle ilgili kaygılarımız bizden bağımsız büyüyor adeta. Oysa bizlere olaylar farklı tablolar çizilerek gösteriliyor. Beklentilerimiz günü kurtarmaktan öteye geçemez oldu. Değer yargılarımızı gittikçe boşaltırken sıklıkla şahit olduğumuz olayların başında gittikçe bozulduğumuzu teyit eden olaylar sinsilesinin artçı şoklarını henüz atlatamadan olayların görünenden fazlasını kapsadığını gösteren gerçek depremlerini yaşıyoruz.

İşte sivil itaatsizlik,gündelik ilişkilerimizde bizi bir arada tutan ahlaki ilkeleri(haksızlıklara karşı çıkmak, yalan söylememek, sahtekarlık yapmamak,sözümüzü tutmak yaptığımızı sahiplenmek..vb) politik düzeye taşıma, o düzeyde geçerli kılma çabasıdır. Sistemin geneline değil tekil haksızlıklara yöneliktir. Alenidir.

Bu yola ancak sonuç getirecek yasal yollar denenip tüketildikten sonra başvurulur. Çünkü sivil itaatsizlik eylemcisi var olan anayasal düzenin temel ilkelerini ya da toplumsal sözleşmeye esastan itirazda bulunmaz. Tersine,bu temel anlaşmanın ilkelerinin çiğnenmesinden duyduğu kaygıyı dile getirmek için bu yola başvurur.

Bu anlamıyla sivil itaatsizlik yasadışı ancak meşru bir eylemdir. Hem yasadışı hem de meşru nasıl demeyin herkes elini taşın altına koymalı bence. Demek ki hem yasadışı hem de meşru bir eylem yapacağız bu ince çizgiyi yakalamak zor bu diyalektiği oluşturmak da öyle.

Bu yüzden sivil itaatsizliği terörle anarşiyle karıştırmamak adına taşları yerli yerine koymak gerekiyor. Pasif direniş gibi algılayanları da hemen uyarmak gerekiyor pasif direniş amacından sapıp farklı mercelere çekilme ihtimaline karşı sivil itaatsizlikte hukuk devletini koruma hatta geliştirme güdüsü var.

Gandhi “Her sabah kalktığım zaman kendi kendime şöyle söz veririm: Dünya üzerinde vicdanımdan başka kimseden korkmayacağım. Kimsenin haksızlığına boyun eğmeyeceğim. Adaletsizliği adaletle yıkacağım ve mukavemet etmekte ısrar ederse onu, bütün mevcudiyetimle karşılayacağım der.”

?Sivil itaatsizlik, bir kamu yararını öne çıkaran idare ile iletişim kurmak isteyen ve bu özelliğiyle idarenin körleşmesini engelleyen özgeci bir yurttaş eylemidir aslında. Prof. Dr. Hayrettin Ökçesiz, sivil itaatsizlik eylem tipleri bakımından Türkiye?nin zengin bir ülke olduğunu bunun en iyi örneklerini Türkiye?de kamuoyunun çok yaratıcı olduğuna dikkati çeken Prof.Dr. Ökçesiz,

?Eczanelerin kepenk indirmesi, başbakanın önüne yazar kasa atılması, Başbakanlık?ın veya Cumhurbaşkanlığı?nın önünde soyunulması, Bergama köylülerinin ve Cumartesi annelerinin eylemlerinin, sivil itaatsizlik eylemlerinden örnekler olduğunu? belirtiyor.

Prof. Dr. Ökçesiz, sivil itaatsizlik eylemlerinin bir itaatsizlik eylemleri olmakla beraber, sivil bir itaati mümkün kılabilecek bilinçlenme tarzı olduğunu da vurguluyor.

Her ne kadar Ethem Mahcupyan Sivil itaatsizliği bize uygun düşen bir muhalefet türü görmese de bu direnişin merhalelerini birlikte geçmek aslında elimizde çünkü mahcupyan?ın dediği gibi çağımızın en etkili siyasi süreçlerini üretmiş bir yaklaşımdır bu bir bakıma…

Gücünün temeli, otoriteye olan direncin pasifist bir ısrarla bütünleşmesinden kaynaklanıyor. Sivil itaatsizlik, devrimi ?yapmak? üzere değil, bizzat iktidara ?yaptırmak? üzere yola çıkan bir yaklaşım.

Bu nokta sivil itaatsizlik eylemlerinin ironisini de ortaya koymakta: Bu açıdan sivil itaatsizlik bir toplumun, kendi aydınları vasıtasıyla özgür bir toplum olmak üzere pasifist yöntemlerle yasaları bilinçli ve ısrarlı bir biçimde ihlal etmesini ifade eden sürekli bir uyarı sistemi gibi çalışmakta.

“Buradaki kritik nokta itaatsizlik eylemini sürdürenlerin gösterecekleri sabır… Belki de devlet bu aydınları bilerek sınıyor. Çünkü ne de olsa devlet kişilerden daha sabırlı! sivil itasizliğin en önemli kurallarından biri genelde düşmanlıkları derinleştirmek için değil,düşmanlıkları gidermenin ,karşıtı yok etmenin değil ikna etmenin bir yöntemi olarak düşünüldüğü için,şiddet kullanmak sivil itaatsizliğin hedefleriyle uyuşmaz.”

Ortak adalet anlayışına kamu vicdanına yönelik bir çağrı sivil itaatsizlik çoğunluğa yapılan bir çağrı,gönderilen bir mesajdır. Bu çağrı toplumda kamusal (ortak) bir adalet anlayışının varlığını temel alır. Kendisine ortak adalet anlayışını /kamu vicdanını temel alan sivil itasizlik edimi bireysel çıkarlar ya da toplumun diğer üyelerinin haklarının gaspına yol açacak grup çıkarlarıyla gerçekleştirilemez.

Sistemin geneline değil tekil haksızlıklara karşı ortak eylem yani sistemin tümüne  yönelik bir karşı çıkış sözkonusu değildir. Sistemin genelde adaletli olduğu varsayılır.Bu anlamda sivil itaatsizlik ideolojik birliktelikleri gerektirmez.

Aslolan karşı çıkılan ya da istenen şeylerde ortaklıktır. En yerinde sivil itaatsizlik tanımı, Irkçılıkla canından olma pahasına mücadele eden Martin Luther King şu söyleminde gizlidir: “yaşamımız, önem vermemiz gereken olaylara karşı sessiz kaldığımız gün son bulur.”

Farklı bir deyişle düşünsel düzeyde genel bir örtüşmenin değil kısmi bir çakışmanın varlığı yeterlidir.Çünkü çok farklı ideolojilerden yola çıkarak somut bazı sorunlarla ilgili aynı sonuçlara varmak mümkündür örneğin nükleer silahların konuşlandırılmalarına karşı Avrupa?da yapılan eylemlerde sosyalistlerin ve yeşillerin yanında kimi dini gruplarda yer alıyorlardı.

Hannah Arendt, Tocqueville?den aktararak “Amerikan demokrasisinin ?dehşet verici bir gerçekliğinin” siyahların Kızılderililerin başlangıçtaki sözleşmenin dışında tutulmaları olduğunu söyler. Arendt ?e göre bu,Amerika?nın ancak Yurttaş Hakları Hareketi ile açık bir biçimde gözler önüne serilen çıkmazdır.”

Göçmen ülkesi Amerika ?ya sonradan gelen bütün insanları için ?hoş geldin?törenleri yapılmış ancak siyahlar ve kızılderililer ,yani o toprakların yerlileri bu kabul/tanıma jestinin?dışında tutulmuşlardır.

Arendt sanki Türkiye?yi anlatır gibidir : Balkanlar‘dan ya da Kafkaslar‘dan gelen bütün göçmenlere ?Hoşgeldin”denilirken,bu toprakların yerlileri Kürtlerden Alevilerden bu tanıma kabul jestinin esirgenmesi Türkiye?nin de ?dehşet verici gerçeğini?oluşturmaktadır.

Daha yakın bir örnek olarak ? henüz sivil itasizlik eylemine dönüşmemiş olsa da- Yakup Çoşar ?a göre Kürt meselesinin çözümü konusunda solun bir kesimiyle İslamcı bazı gruplar arasındaki yakınlaşma ve ortak çabalardan söz edilebilir. Bu yüzden de itaatsizlik eylemi ?klasik? partiler aracılığıyla yürütülemiyeceğini ifade eder. Çünkü bu partiler insanları ortak bir dünya görüşü etrafında bir araya getiren kalıcı örgütlenmelerdir.

Demokratik rejimlerde sivil itaatsizliğin esas olarak düzeltici bir fonksiyonu vardır. Buralarda sivil itaatsizliğe başvuranlar,karşı çıkılan devlet icraatının herkesi bağlayan anayasa ya da toplumsal sözleşmeye aykırı olduğunu,bunun için değiştirilmesini düzeltilmesini isterler. Başarılı olmaları durumunda da bu düzeltmeler gerçekleşir ve sistem asli unsurlarıyla işlemeye devam eder.

Ahmet İnsel ?e göre, “Türkiye?nin siyasal sitemi tanımlanan anlamda ifade  özgürlüğü yoktur,mahkemelerin bağımsızlığı(en azından DGM ?ler için) söz konusu değildir,kişinin bedeni ve psikolojik bütnlüğünün dokunulmazlığı ilkesi günlük olarak ihlal edilmekte,farklılık ilkesi (azınlıkların tanınması ve hakların güvenceye alınması)kabul edilmemektedir.”

Göreli olarak serbest seçimler yapılmasına rağmen ?MGK hükümet içinde asli konularda karar yetkisini haiz en önemli grubu?oluşturmaktadır. Düzen mutabakata değil ne olduğunu esas olarak Ordu?nun ya da Ordu içinde bir çevrenin tesbit ettiği Kemalizm adlı resmi ideolojiye dayanmaktadır.

Martin Luther King “ben vicdani muhasebe sonucu haksız gördüğü bir yasayı ihlal eden ve vatandaşlarının vicdanlarını sarsmak ve söz konusu yasanın haksız olduğu konusunda gözlerini açmak şartıyla cezayı kabullenerek hapse giren bir kişinin, yasaya en büyük saygıyı gösterdiğini iddia ediyorum”derken sivil itaatsizilin örnek timsallerinden olduğunu teyit ediyor.

Son sözü yine büyük ruh anlamında Mahatma adıyla anılan Gandhi?ye verelim;

“Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere dönüşür… Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür… Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür… Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür… Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize dönüşür… Değerlerinize dikkat edin; karakterinize dönüşür… Karakterinize dikkat edin; kaderinize dönüşür…”

O halde kendi değerlerimizi yaşatmak için bilinçlenelim, hatta inadına siyasallaşalım, bu meşru suçu zevkle işleyeyip kaderimizi değiştirmek için, hadi gelin hep birlikte hayali gerçekleştirip birer sivil olarak itaatsizleşelim.

*”Kamu vicdanına Çağrı Sivil İtaatsizlik” Yazarlar:R.Dworkin,M.L. King, J.Rawls,Henry David Thoreau,Johan Galtung,Hannah Arendt,Jürgen Habermas.  Ayrıntı Yayınları

www.hulyayalim.com